جراحی روده بزرگ؛ برسی دلایل و انواع آن

جراحی روده بزرگ روش‌ درمانی پیچیده‌ و مهمی است که برای درمان بیماری‌های گوارشی استفاده می‌شود. این روش درمانی در مواردی مانند سرطان کولون، بیماری‌های التهابی روده یا انسدادهای خطرناک، جان بیماران را نجات می‌دهد. وقتی صحبت از دقت، مهارت و تجربه در این نوع جراحی‌ها می‌شود، نام دکتر غلامرضا باقرزاده صبا، متخصص جراحی عمومی و لاپاراسکوپی، در میان برجسته‌ترین چهره‌ها قرار می‌گیرد. در این مطلب، با نگاهی جامع و ساده‌ به انواع جراحی‌های روده بزرگ، دلایل انجام آن، روند درمان خواهیم پرداخت، پس با ما همراه باشید.

جراحی روده بزرگ چیست؟

جراحی روده بزرگ شامل مجموعه‌ای از روش‌های درمانی است که با هدف برداشتن بخشی از کولون یا کل آن انجام می‌شود. این نوع جراحی برای درمان بیماری‌هایی مانند سرطان روده، پولیپ‌های پرخطر، کولیت اولسراتیو، بیماری کرون یا انسدادهای شدید روده‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد. بسته به نوع و شدت بیماری، جراح ممکن است تنها بخش کوچکی از روده را خارج کند یا در موارد پیشرفته‌تر، اقدام به اعمال گسترده‌تری همچون کولوستومی نماید. این جراحی می‌تواند به‌صورت باز یا با استفاده از تکنیک لاپاراسکوپی (کم‌تهاجمی) انجام شود. این جراحی با هدف حفظ یا بازگرداندن عملکرد طبیعی دستگاه گوارش بیمار انجام می‌گیرد.

دلایل انجام جراحی روده بزرگ

از دلایل انجام جراحی روده بزرگ اکثر مواقع زمانی مطرح می‌شوند که روش‌های غیرجراحی دیگر پاسخگو نباشند یا وضعیت بیمار به مرحله‌ای برسد که جان او در خطر باشد. این نوع جراحی نه تنها برای درمان بیماری‌های جدی، بلکه گاهی برای پیشگیری از بروز مشکلات بزرگ‌تر انجام می‌شود. در ادامه به مهم‌ترین دلایل این نوع جراحی اشاره می‌شود:

• سرطان روده بزرگ: شایع‌ترین و جدی‌ترین دلیل که نیاز به برداشت تومور و بخشی از روده برای جلوگیری از گسترش بیماری دارد.
• بیماری‌های التهابی مزمن روده (کولیت اولسراتیو و بیماری کرون): در صورت عدم پاسخ به درمان دارویی یا بروز عوارضی مانند خونریزی یا تنگی شدید.
• انسداد روده: به دلیل تومور، چسبندگی یا پیچ‌خوردگی روده که باعث قطع جریان عبور محتویات روده می‌شود.
• پولیپ‌های پیش‌سرطانی: به‌ویژه در بیمارانی با سابقه خانوادگی سرطان هستند و برای پیشگیری از بدخیمی احتمالی انجام می‌شود.
• خونریزی گوارشی شدید و کنترل‌نشده: زمانی که اقدامات دارویی و آندوسکوپی موثر نیستند.
• سوراخ شدن دیواره روده: یک وضعیت اورژانسی که باعث نشت محتویات روده به حفره شکمی و خطر عفونت گسترده می‌شود.
• افتادگی یا بی‌اختیاری شدید روده: در برخی موارد نادر که عملکرد طبیعی روده به‌شدت مختل شده است.

هر یک از این دلایل نیازمند ارزیابی دقیق توسط بهترین دکتر سرطان روده در تهران است تا بهترین نوع درمان، با در نظر گرفتن شرایط بیمار، انتخاب شود.

انواع جراحی‌های روده بزرگ

جراحی‌های روده بزرگ بسته به نوع بیماری، محل درگیری در روده، وضعیت عمومی بیمار و هدف درمان، به چند دسته تقسیم می‌شوند. این جراحی‌ها می‌توانند به‌صورت باز (برش بزرگ در شکم) یا با تکنیک‌های کم‌تهاجمی مانند لاپاراسکوپی انجام شوند. در ادامه، مهم‌ترین انواع جراحی‌های روده بزرگ را با توضیح کامل مرور می‌کنیم:

کولکتومی کامل (Total Colectomy)

کولکتومی کامل یکی از پیچیده‌ترین و در عین حال مهم‌ترین جراحی‌های روده بزرگ است که طی آن کل بخش کولون یا روده بزرگ از بدن بیمار خارج می‌شود. این جراحی به طور معمول در شرایطی انجام می‌گیرد که بیماری به شکل گسترده و پیشرفته روده بزرگ را درگیر کرده باشد، مانند کولیت اولسراتیو مقاوم به درمان یا پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی که ریسک ابتلا به سرطان بسیار بالا است. هدف اصلی کولکتومی کامل، حذف کامل بافت آسیب‌دیده و کاهش خطر عود بیماری یا پیشرفت سرطان است. این عمل نیازمند دقت و تجربه بالای جراح است تا علاوه بر برداشتن کامل روده بزرگ، عملکرد سیستم گوارشی تا حد امکان حفظ شود و بیمار بتواند پس از جراحی زندگی عادی داشته باشد.

کولکتومی جزئی یا سگمنتال (Partial Colectomy / Segmental Resection)

کولکتومی جزئی یا سگمنتال به جراحی‌ای گفته می‌شود که طی آن تنها بخشی از روده بزرگ که به بیماری یا آسیب دچار شده، برداشته می‌شود. این روش برای درمان مشکلات موضعی مانند تومورهای محدود، پولیپ‌های بزرگ یا انسدادهای جزئی روده به کار می‌رود. هدف اصلی این جراحی حفظ هرچه بیشتر بافت سالم روده و بازگرداندن عملکرد طبیعی دستگاه گوارش است، به طوری که پس از برداشتن قسمت آسیب‌دیده، دو سر سالم روده به هم متصل شده و مسیر عبور مواد غذایی بدون اختلال ادامه پیدا کند. کولکتومی جزئی نسبت به برداشتن کل روده، روند بهبود سریع‌تر و عوارض کمتری دارد و به بیماران امکان می‌دهد زندگی روزمره خود را ادامه دهند.

هملیکولکتومی راست یا چپ (Right or Left Hemicolectomy)

هملیکولکتومی راست یا چپ نوعی جراحی تخصصی در درمان بیماری‌های روده بزرگ است که بر اساس محل درگیری روده انجام می‌شود. در هملیکولکتومی راست، بخش صعودی روده بزرگ که در اکثر مواقع شامل بخش ابتدایی کولون و گاهی بخشی از روده کوچک است، برداشته می‌شود. این روش بیشتر برای درمان تومورهای سمت راست روده بزرگ یا التهاب‌های موضعی به کار می‌رود. در مقابل، هملیکولکتومی چپ شامل برداشتن بخش نزولی یا سیگموئید روده است و بیشتر در مواردی مانند سرطان یا بیماری‌های التهابی سمت چپ روده مورد استفاده قرار می‌گیرد. هدف از این جراحی‌ها حذف دقیق بخش‌های آسیب‌دیده به منظور جلوگیری از گسترش بیماری و حفظ سلامت باقی‌مانده روده است. این روش‌ها به کمک تکنیک‌های مدرن کم‌تهاجمی نیز انجام می‌شوند تا دوران نقاهت بیمار کوتاه‌تر و روند بهبودی سریع‌تر باشد.

پروکتوکولکتومی (Proctocolectomy)

پروکتوکولکتومی یکی از جراحی‌های گسترده و تخصصی روده بزرگ است که در آن هر دو بخش روده بزرگ و راست‌روده به‌طور همزمان برداشته می‌شوند. این روش بیشتر برای بیمارانی انجام می‌شود که بیماری‌های مزمن و گسترده‌ای مانند کولیت اولسراتیو شدید یا پولیپوز خانوادگی دارند و درمان‌های غیرجراحی پاسخگو نبوده‌اند. هدف اصلی پروکتوکولکتومی حذف کامل بافت‌های آسیب‌دیده و کاهش ریسک عود بیماری یا پیشرفت سرطان است. پس از برداشتن این بخش‌ها، جراح با استفاده از روده باریک مخزنی به نام J-pouch می‌سازد که نقش راست‌ روده را ایفا می‌کند و به بیمار کمک می‌کند عملکرد طبیعی دفع را حفظ کند. این جراحی به دلیل وسعت عمل و پیچیدگی آن نیازمند مهارت و تجربه بالای جراح است تا علاوه بر کنترل بیماری، رضایت بیمار حفظ شود.

آناستوموز (Anastomosis)

پروکتوکولکتومی جراحی گسترده‌ای است که در آن هر دو بخش روده بزرگ و راست‌روده به صورت همزمان برداشته می‌شوند. این عمل اغلب برای بیمارانی که با بیماری‌های مزمن و شدید مثل کولیت اولسراتیو گسترده یا پولیپوز خانوادگی مواجه هستند، انجام می‌گیرد، زمانی که درمان‌های دارویی پاسخگو نبوده یا ریسک بروز سرطان بالا باشد. پس از حذف کامل این بخش‌ها، جراح به طور معمول با استفاده از روده باریک، مخزنی می‌سازد تا عملکرد دفع به شکل طبیعی حفظ شود. این جراحی نیازمند تخصص بالا و دقت فراوان است تا ضمن کنترل بیماری به بهترین شکل ممکن صورت گیرد.

کولوستومی یا ایلیوستومی (Colostomy / Ileostomy)

ایجاد استوما، شامل کولوستومی یا ایلیوستومی، روشی جراحی است که زمانی به کار می‌رود که اتصال طبیعی روده به دلایلی مانند التهاب شدید، انسداد یا آسیب‌دیدگی امکان‌پذیر نباشد یا نیاز به استراحت دادن به روده باشد. در این روش، بخشی از روده بزرگ یا روده باریک به سطح پوست شکم آورده می‌شود تا مدفوع از طریق یک دهانه به بیرون هدایت شود و در کیسه‌ای جمع‌آوری گردد. این عمل می‌تواند موقت باشد تا شرایط روده بهبود یابد یا دائمی در مواردی که بازسازی مسیر طبیعی ممکن نیست. استوما به بیماران کمک می‌کند تا علیرغم مشکلات گوارشی، زندگی عادی خود را حفظ کرده و عوارض جدی‌تر جلوگیری شود.

مراحل آماده‌سازی برای جراحی

آماده‌سازی برای جراحی روده بزرگ مرحله‌ای حیاتی و تعیین‌کننده در موفقیت درمان است که نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و همکاری کامل بیمار و تیم پزشکی است. در این فرایند، ابتدا پزشک با انجام معاینات بالینی، آزمایش‌های خون، تصویربرداری‌ها و بررسی کامل وضعیت عمومی بیمار، آمادگی جسمانی و روحی او را ارزیابی می‌کند. سپس آموزش‌های لازم درباره روند جراحی، مراقبت‌های پیش و پس از عمل، و نکات مربوط به رژیم غذایی و داروها به بیمار داده می‌شود تا از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری شود.

یکی از بخش‌های مهم آماده‌سازی، پاک‌سازی روده است که با مصرف داروهای ملین یا انجام انما صورت می‌گیرد تا روده به طور کامل تخلیه شود و جراحی با کمترین ریسک عفونت و مشکل انجام شود. همچنین، در صورت لزوم، اصلاح کم‌خونی یا تقویت سیستم ایمنی بیمار با مکمل‌ها یا داروهای خاص انجام می‌شود تا توانایی بدن برای تحمل عمل جراحی افزایش یابد. در نهایت، آرام‌بخش‌ها و داروهای لازم به موقع به بیمار داده می‌شود تا در روز جراحی آرامش و آمادگی کامل داشته باشد. این مراحل به شکل دقیق و حرفه‌ای زیر نظر پزشک متخصص مانند دکتر غلامرضا باقرزاده صبا برنامه‌ریزی می‌شود تا بهترین نتیجه حاصل گردد و روند بهبودی پس از جراحی به سرعت پیش برود.

روش‌های جراحی روده بزرگ

جراحی روده بزرگ یکی از جراحی‌های مهم گوارشی است که به دلایل مختلفی مانند سرطان، بیماری‌های التهابی روده، انسداد، یا خونریزی انجام می‌شود. با پیشرفت تکنولوژی، روش‌های جراحی متنوعی برای این کار ابداع شده‌اند که هر کدام مزایا و محدودیت‌های خاص خود را دارند که به صورت زیر است:

• جراحی باز (Open Surgery): برش بزرگ روی شکم برای دسترسی مستقیم به روده.
• جراحی لاپاراسکوپی (Laparoscopic Surgery): استفاده از چند برش کوچک و ابزارهای ظریف به همراه دوربین.
• جراحی رباتیک (Robotic Surgery): کنترل رباتیک پیشرفته برای دقت بیشتر و حرکت‌های ظریف‌تر.
• جراحی کم تهاجمی تک برشی (Single Incision Laparoscopic Surgery – SILS): انجام جراحی از طریق یک برش واحد کوچک.
• جراحی ترنسآنال (Transanal Surgery): دسترسی به روده بزرگ از طریق مقعد بدون نیاز به برش شکمی.

جراحی روده بزرگ در بیماران سرطانی

جراحی روده بزرگ در سرطان با هدف حذف تومور و بافت اطراف آن انجام می‌شود. روش‌ها شامل کولکتومی جزئی یا کامل هستند که به صورت باز، لاپاراسکوپی یا رباتیک انجام می‌شوند. انتخاب روش بستگی به اندازه، موقعیت و مرحله سرطان دارد. هدف اصلی، برداشت کامل تومور با حاشیه سالم برای پیشگیری از عود و حفظ عملکرد روده است.

نتیجه گیری

جراحی روده بزرگ، به ویژه در موارد سرطان، نقشی کلیدی در درمان و حفط زندگی روزمره بیمار دارد. انتخاب روش جراحی متناسب با شرایط بیمار و پیشرفت تکنولوژی‌های کم‌تهاجمی، باعث افزایش دقت، کاهش عوارض و تسریع بهبودی شده است. در نهایت، جراحی هدفمند و کامل، پایه موفقیت درمان و پیشگیری از عود بیماری است.

سوالات متداول